DE SCHADUW VAN DE STER

Peter Edel - "De schaduw van de ster - Zionisme en antizionisme" - Uitgeverij EPO, Berchem-Antwerpen, België, 2002 - Aantal blz.: 328 - ISBN nr.: 90 6445 264 4 - Prijs EUR 22,50

Het komt niet zo vaak voor dat een boek dermate vijandige reacties oproept dat je alleen al daarom nieuwsgierig wordt naar de inhoud en het per se wil lezen. Wat veel en veel erger en verontrustender is dan deze vijandigheid, is het feit dat de auteur onterecht het verwijt van antisemitisme naar het hoofd geslingerd krijgt. Wat is er aan de hand?

Fotograaf, beeldend kunstenaar en publicist Peter Edel (Amsterdam, 1959) is de 'eer' te beurt gevallen te worden uitgemaakt voor antisemiet, neonazi en wat al niet meer, vanwege zijn boek "De schaduw van de ster - Zionisme en antizionisme". Edel stelt nadrukkelijk "... dat het niet mijn bedoeling is wie dan ook te kwetsen. Het gaat hier om kritiek op een zowel religieuze als politieke ideologie; niet om het moedwillig beledigen van zich daarbinnen manifesterende personen." Toch bestond bijv. het duo Barend en van Dorp van de commerciële zender RTL4 het om Edel en de schrijver Karel Glastra van Loon, die het voorwoord voor dit boek schreef, van antisemitisme te beschuldigen. Zo'n kreet gaat er bij de goegemeente die niet gewend is om na te denken natuurlijk in als koek. Het uiten van kritiek op het zionisme als verschijnsel en op de staat Israël als concreet uitvloeisel daarvan, wordt ten onrechte gelijkgesteld met antisemitisme. Wat de auteur doet is niets meer of minder dan de geschiedenis en oorsprong van het zionisme en van de staat Israël analyseren. Dat daarbij onaangename feiten boven water komen is voor redelijk denkende mensen geen reden om het boek af te branden. Zo hebben zionisten in de jaren dertig van de 20ste eeuw met het nazi-regime samengewerkt. En dat had Edel niet mogen publiceren? Dat hij er aan toevoegt dat zij die samenwerking al hadden gestopt vóór Hitler tot uitroeiing van de joden overging, en dat hen (dus) niet kan worden verweten aan de holocaust te hebben meegewerkt - dat zij dit natuurlijk ook niet welbewust gedaan zouden hebben! - wordt door de critici van het boek verzwegen, omdat anders zou blijken dat Edel wel degelijk objectiviteit nastreeft. Dit laatste moet verzwegen worden, want het ondermijnt de aanval op dit boek...

Felle zionisten zijn, als alle fundamentalisten, onvatbaar voor ook maar het minste greintje kritiek op hun ideologie. Zij stellen commentaar en kritiek op de staat Israël dan ook ten onrechte gelijk met antisemitisme. En dit laatste is verschrikkelijke onzin. Ik ben tegen de politiek van de Israëlische regering tegenover de Palestijnen, maar tegelijk fel tegen elke vorm van antisemitisme. Onlangs (2003) werd in Israël een politiek leider van een seculiere partij die voor een seculiere staat pleit - scheiding van staat en godsdienst, wat in onze contreien de doodnormaalste zaak van de wereld is - met het grootste gemak een neonazi genoemd. Dat diezelfde joodse staat Israël lucratieve handel drijft met bijv. het Arabische, islamitische Libië, deert hen uiteraard niet... Al mag je ook dat natuurlijk niet publiceren... Dat de oorspronkelijke Palestijnse bevolking - de autochtonen, een term waarmee rechts in Europa tegenwoordig zo graag schermt - wordt onderdrukt en van huis en haard is verdreven, deert hen evenmin. Al mag je ook dat natuurlijk niet opschrijven.

Uit het voorwoord van Karel Glastra van Loon citeer ik graag de regels die de kern van het boek weergeven: "Waar het om gaat, zo valt het betoog van de anti-zionisten en van Edel samen te vatten, is het humanistische principe van de gelijkwaardigheid van alle mensen ook van toepassing te verklaren op joden en Palestijnen. In die zin begrepen is dit boek, zoals de auteur zelf in zin inleiding schrijft, ondanks alles ook een optimistisch boek." (Cursivering en kleur van mij, J.B.) Volgens de wetten en gebruiken van Israël zijn de Palestijnen tweederangs burgers. Dat moet veranderen - en zal, wat de zionisten ook zullen proberen, ooit veranderen. Het is onbetwistbaar dat de problemen 'uiteindelijk alleen door een seculiere democratie in Israël opgelost kunnen worden.' En dat zou niet opgeschreven mogen worden!?

© Jan Bontje 2003/2004 (herzien)

Als antwoord op alle kritiek en op de hetze van de kant van ultra-orthodox-joodse zije maar ook uit onverwachte hoek, schreef Edel het vlugschrift "Banvloek". In 2003 raasde Edel als een olifant door de porseleinkast van gevoeligheden waarin het zionisme en zijn sympathisanten zich vrijwillig hebben opgesloten. Het boek kwam hem duur te staan: de politiek en de media spraken een banvloek over hem uit, hij moest zijn geliefde Mokum ontvluchten en ontdekte op pijnlijke wijze wie zijn (weinige) ware vrienden waren... In dit vlugschrift zet Edel nogmaals zijn beweegredenen uiteen om "De schaduw van de ster" te schrijven en voorspelt hij bovendien op meeslepende en beeldende wijze het einde van het zionisme. Hij blijkt wederom - of moeten we gezien de hetze tegen hem, spreken van nog? - heel ruimdenkend te zijn en oog te hebben voor vrijwel alle aspecten van het probleem dat zionisme heet en "vertaalt" de joodse droom over de Messias naar de situatie van vandaag:

"De balans tussen stamgerichte en humanistische factoren kan zich alleen herstellen door een definitief afscheid van het zionisme. Moslims, joden en christenen zullen zich dan realiseren dat hun geloof onder invloed van de zionistische ideologie is verworden tot een karikatuur van het origineel. Na een hernieuwde kennismaking met de humanistische waarden van hun religie, zullen zij zich verenigen met de wetenschap dat Israëliërs en Palestijnen beide het recht hebben in het 'heilige land' te leven.

Zonder het zionistische separatisme zal alle ruimte voor verbroedering ontstaan. Zelfs de meest fundamentalistische joden en moslims zullen zich realiseren dat op aarde nog maar sprake is van één stam: de mensheid. Gelukkig zijn de meeste joden in de wereld al lang geleden tot dit besef gekomen. Maar dat geldt niet voor het zionisme, waar het exclusieve karakter van joden juist nadrukkelijk voorop is geplaatst. Het zionisme staat daarmee het ontstaan van een harmonieuze samenleving in de weg.

De voorspellingen leren dat de Messias vrede zal brengen. Dat menen ook de religieuze kolonisten van 'Gush Emunim' (Letterlijk 'Blok van getrouwen': een ultra-orthodox joodse beweging die streeft naar een Groot-Israël en dus nog meer Arabisch / Palestijns grondgebied wil veroveren, JB) in de bezette gebieden. Maar deze fanatici vergissen zich als ze menen dat hun vrede zal komen via een Messias die haat predikt en hen van de Arabieren verlost. Voor gelovige joden binnen het antizionisme kan dat alleen een valse Messias zijn.

Omdat het zionisme het joodse geloof heeft vervalst, realiseren joodse fundamentalisten zich niet dat de Messias in de eerste plaats een symbool is. Zoals religie over het algemeen is ook de Messiaanse gedachte een projectie van de menselijke geest. Het staat voor een bewustwordingsproces, dat het jodendom in essentie al eeuwen in zich meedraagt. Het is het archetypische principe dat de verbroedering van volken dient. Dat is wat de zionisten kunnen bereiken door zich bewust te worden dat het joodse volk maar voor één doel uitverkoren kan zijn: uitverkoren om vrede te brengen. Het einde van het zionisme betekent het begin van die vrede, de komst van de Messias. (...) Toegegeven: het zal geen eenvoudig proces zijn afstand te nemen van het zionisme. Maar als het zover komt, zijn de voordelen enorm. Het einde van het zionisme kan - als een ware Messias - vrede op aarde brengen. Want het ligt voor de hand dat de positieve effecten van een echte vrede tussen Israëli's en Palestijnen zich niet tot het Midden-Oosten zullen beperken. Een dergelijke ontwikkeling zal zonder meer een inspiratiebron voor vrede en verdraagzaamheid in de rest van de wereld zijn. Als joden en moslims deze stap na zoveel jaren van haat en geweld kunnen nemen, is vrede eveneens een realistische optie in de rest van de wereld."

Dat deze Edel(e) droom niet onrealistisch is toont Zuid-Afrika aan, waar het einde van Apartheid ook onverwacht is gekomen. Tegen alle verdrukking en hetze in wil ik hier nadrukkelijk stellen: een vlugschrift dat gelezen moet worden!