Volgens Klukhuhn zijn filosofie, wetenschap, kunst en cultuur onlosmakelijk met elkaar verbonden. Zo haalt hij met kennelijke instemming de Engelse filosoof en hervormer John Stuart Mill (1806-1873) aan die een filosofie verdedigde '... waarbij het gevoel minstens zo waardevol is als denken, en poëzie niet alleen gelijk staat met, maar de noodzakelijke voorwaarde is voor alle ware en omvattende filosofie.'

Dwars tegen (filosofische) rationalisten en materialisten in wordt hier dus gesteld dat de poëzie de filosofie als haar gelijke mag zien. En in "De wereld van de kunst" schrijft Klukhuhn: "...misschien is het doel van de kunst wel het eenvoudigst aan te geven door William Blakes uitspraak, het motto van dit boek, van rechts naar links te lezen: de boom die eerst alleen maar in de weg leek te staan, blijkt na kunstzinnige weergave vreugdetranen, dat wil zeggen: gevoelens van verbondenheid, ontroering en troost op te wekken." Eveneens in "De wereld van de kunst" zet hij uiteen dat de kunst een geheel eigen kennisname van de wereld inhoudt en dat het zinloos is naar de zin ervan te vragen. Daarom "... gebruikt Terpen Tijn, de beeldend kunstenaar in het oeuvre van Marten Toonder, geregeld de woorden: 'Eh... dinges, begrijp je makker? als hem gevraagd wordt een verbale toelichting op zijn werk te geven." Het is opvallend dat Klukhuhn er niet voor terugdeinst alledaagse woorden te gebruiken maar ook striphelden en dichters als getuigen oproept in zijn werk. Zijn betoog is een vrijmoedige poging om de menselijke inspanningen de wereld te verklaren, te beschouwen als een caleidoscoop van elkaar aanvallende maar tegelijk aanvullende gedachten, ideeën, ideologieën en kunstuitingen.

Van de geschiedenis van de roman tot de bio-industrie; van de oerknal tot de alchemisten; van Nietzsche tot de postmodernen; van Baruch de Spinoza tot Kurt Schwitters; van de Oude Grieken tot kunstmatige intelligentie: Klukhuhn weet door zijn visie over deze en vele andere verschijnselen en denkers en dichters tot verder nadenken te prikkelen. In het hoofdstuk "Serendipiteit" (de begaafdheid om door toeval iets anders te ontdekken dan waarnaar men doelbewust op zoek was, JB) vinden we naast een heel boeiende paragraaf over Dada een verhandeling over 'serendipiteit in de wetenschap'. Hierin overtuigt Klukhuhn ons dat veel uitvindingen en ontdekkingen niets meer of minder dan toevallige vondsten waren. Weliswaar van doelbewuste, intelligente zoekers: zo is de ontdekking van Amerika door Columbus het toevallige resultaat van een weloverwogen zoektocht naar Indië en zijn zulke belangrijke zaken als 'röntgenstralen, radioactiviteit, kernsplijting, penicilline, kosmische achtergrondstraling en de DNA-structuur' eveneens toevallige vondsten... Mutatis mutandis geldt dit uiteraard ook voor de kunst en de literatuur.

Klukhuhn is bezeten van het verlangen de wereld en de mens te begrijpen en maakt ons door zijn meeslepende schrijfstijl deelgenoot van zijn reis door de eeuwenlange zoektocht van de menselijke geest. Af en toe duizelt het de lezer en kan hij in slechts twee zinnen via de humor van Godfried Bomans bij Friedrich Nietzsche 'de filosoof met de hamer' belanden. Ik was altijd al geboeid door de onuitputtelijke verscheidenheid aan menselijk denken, maar heb een onuitputtelijke aanjager gevonden voor díe momenten waarop het enthousiasme dreigt te bekoelen... Het boek is uiteraard, in tegenstelling tot wat de titel suggereert, niet de geschiedenis van het denken - daarvoor zouden alle bibliotheken van de wereld niet genoeg zijn - maar het is wel een meer dan geslaagde poging om vrijwel alle denkbare aspecten van de 'menswording door het denken' samen te vatten in één dikke pil. Een pil die ik als een onweerstaanbare lekkernij heb genoten - nu eens schrokkerig en inhalig vanwege de uitdagende en meeslepende betogen, dan weer stilletjes zuigend en genietend van de verfijnde smaak en de vele knappe nuances. Natuurlijk is er vanuit verschillende in- of uitvalshoeken kritiek mogelijk op dit werk. Maar wie dit werk met empathie leest, d.w.z. zich zoveel mogelijk in de gevoels- en denkwereld van de schrijver inleeft, kan uren genieten. Hier geldt maar één advies: kopen, lezen en herlezen!

© Jan Bontje 2003/2004