Zaterdagmiddag, een schitterende dag. De zon ontdooit stramme botten en gezichten. We zijn op weg naar café Gommers
in Delfshaven, waar ons een veelbelovende literaire middag wacht. Mijn muziekmaatje wil nog even langs de bibliotheek in Rotterdam
voor bladmuziek. Vanaf metrostation Beurs wandelen we door kleurrijk Rotterdam naar deze boekentempel. De geelkoperen god
geeft het mozaïek extra glans. Op de muziekafdeling zoekt Frans naar gitaarmuziek. Ons oog valt op een boekje van Ennio Morricone.
Schreef die ook gitaarmuziek!? Ik sla een willekeurige bladzijde op - La ballata di Sacco e Vanzetti! Maar dat is
uit een film over Sacco en Vanzetti die we in 1972 hebben gezien in Criterion in het Groothandelsgebouw in Rotterdam! Op de
volgende bladzijde staat het even aangrijpende Here's to you, eveneens gezongen door Joan Baez. Het lijkt alsof alle
vier liters bloed naar mijn hoofd worden gestuwd. Ik duizel van herkenning, maar vooral van smart om deze twee mensen die
in 1927 op de elektrische stoel werden vermoord. Na zeven jaar dodencel. Onschuldig. Ja, dat wist rechter Webster Thayer ook
wel, maar 'We moeten een voorbeeld stellen. Die rooien maken ons land onveilig Anarchisten, socialisten, buitenlanders: allemaal
gespuis! God bless America!' Thuis heb ik dat plaatje nog, ik beloof dat ik het voor je zal meenemen.
Het staat binnen handbereik, tussen een biografie over Anton Constandse, een biografie over Steve Biko en het schokkende
'Nacht in de middag' van Arthur Koestler. Op de voorkant de twee geboeide 'economische vluchtelingen', 'buitenlanders uit
de onderklasse' op weg naar hun executie. Aan de andere kant de Engelse en Italiaanse tekst. Ik lees de laatste woorden van
de ballade: 'death is small' en 'la morte non conta'. De dood is onbeduidend, telt niet. Tranen ontsnappen aan de tralies
van mijn oogleden. Stom, want schreef niet juist Sacco in zijn afscheidsbrief aan zijn zoontje Dante dat tranen niets uitrichten?
Herinneringen vechten om voorrang. Mijn grootvader demonstreerde in de jaren twintig mee. Als kind luisterde ik
naar de verhalen en ik las, ik las, ik las over hun zaak. Hun brieven uit de dodencel. In de jaren zestig kocht ik de lp van
Woody Guthrie die hij in 1946/1947 op verzoek van de Bibliotheek van het Amerikaanse Congres maakte. (Ja, zo gaat dat.) Het
plaatje kocht ik in 1973 in Cattolica, Italië, waar de liefste vrouw van de wereld zich met mij verloofde. De platenverkoper
was uitermate verbaasd dat twee Nederlandse jonge mensen juist dit plaatje kochten. Ik ben er nooit achtergekomen of hij besefte
wie en wat Sacco en Vanzetti waren. In 1977 werden Nicola Sacco en Bartolomeo Vanzetti in het heropende proces vrijgesproken.
Nu staat hun standbeeld in Boston, Amerika. In 1996 voerde het Koninklijk Ballet van Vlaanderen de musical Sacco & Vanzetti
op. We beleefden hem in Carré in Amsterdam. Terwijl ik dit schrijf staat de muziek van de musical op. In het boekje bij de
CD schreef Dr. Gita Deneckere: 'Het verhaal van Sacco en Vanzetti blijft de gemoederen beroeren, vooral in deze onzekere tijden
waarin opnieuw zondebokken gezocht en gevonden worden in minderheidsgroepen.'
Gommers puilde overigens uit. Het werd een onvergetelijke middag. Muziek, poëzie, een uitgever, een filosoof, politiek
(hoe kon het anders na 6 maart)*, oude bekenden, nieuwe gezichten die bekenden werden En
de zon bleef die dag schaamteloos schijnen.
© Jan Bontje 2002
(Eerder geplaatst in Weekblad Spijkenisse 19-03-2002 en OpSpraak Nieuwsbrief nr. 51 week 12 (23
maart) 2002)
* (De moord op Pim Fortuyn)
