Ooit stuitte ik niet geheel toevallig op de Latijnse spreuk "E pluribus unum", "uit velen één (maken)" - het
devies van de Verenigde Staten van (Noord) Amerika. Een mooie spreuk voor een stukje, dacht ik. Maar hoe verder? Het toeval
snelt vaak te hulp. Wie schrijft maakt fouten. Zo tik ik vaak 'samenkleving' i.p.v. samenleving. Nu heeft mijn tekstverwerker
een spellingcontrole, dus loopt het niet altijd fout af. Het is wel een grappige 'freudiaanse' verschrijving. Kleven immers
is hechten, onverbrekelijk met elkaar verbonden zijn. De samenleving is een dynamisch geheel van met elkaar op duizenderlei
manieren verbonden mensen - een 'samenkleving' dus. Althans, zou dit moeten zijn. Het overkokende hyper-individualisme in
onze westerse wereld heeft er toe geleid dat grote delen als los zand aan elkaar hangen, en andere, kleinere, groepen als
één man achter een (waan)idee aanlopen uit angst uit elkaar te vallen. 11 September 2001 bracht die twee op symbolische en
diabolische wijze samen...
De remedie tegen de ziekte van het neoliberalisme is, zorgen voor een bindmiddel zodat de samenleving weer 'samen
leven' wordt. Uiteraard moeten we dit bindmiddel niet zoeken in achterhaalde ideeën. Terug naar de middeleeuwen van de islam
of van het christendom, of de zwarte kerkers van het nazisme, of het populisme van zekere Politieke Indoctrinatie Managers,
is obsceen en verwerpelijk. Niet dat oude ideeën per se waardeloos zijn. Het devies van Multatuli - de roeping van de mens
is mens te zijn - is in al zijn schijnbare eenvoud zo'n bindmiddel bij uitstek. Gezien de honger en armoede, onderdrukking
en rechteloosheid op wereldschaal is de tekst van de Internationale, op wereldschaal, actueler dan ooit...
Zorg goed voor je zelf zodat je goed voor anderen kunt zorgen. Immers, als het 'ik' er niet is, of onmachtig iets
te doen door onwetendheid, ziekte of gebrek, kan dit 'ik' niets voor anderen doen. Het 'ik' is dus net zo belangrijk als het
'wij' en andersom. Ook de filosoof Spinoza (1632-1677) wees al op het feit dat ik goed voor mezelf moet zorgen om voor anderen
te kunnen zorgen.
Het verbeteren van de wereld begint altijd bij het 'ik'. Het nietsontziende neo-liberalisme en 'the American
way of life' slaan echter veel te ver door naar het 'individu'; totalitaire systemen als fundamentalisme en fascisme
naar het 'wij-gevoel'. In al deze maatschappijvormen is de werkelijke macht echter in handen van kleine, machtige en vaak
superrijke groepen... Niettegenstaande zijn devies is Amerika dan ook absoluut geen toonbeeld van een rechtvaardige samenleving.
Zes procent van alle mensen op aarde bezit bijna zestig procent van alle welvaart. Alle zes wonen ze in de V.S. Maar
binnen de grenzen van dit Imperium zijn de inkomensverschillen torenhoog.
In het Oosten spreekt van Tao, (van het Chinese 'dao': 'de weg, het rechte pad'). We hebben dit idee te danken
aan Lao Tse, een Chinese filosoof die ongeveer 500 jaar voor onze westerse jaartelling zou hebben geleefd. De gulden middenweg,
zouden wij zeggen. Die biedt meer kans op een menswaardige levensreis, omdat niemand bij voorbaat is uitgesloten. Daarmee
is natuurlijk niet alles gezegd, maar is wel de juiste weg gewezen. Hem bewandelen moet men zelf doen. En dat kan alleen samen.
© Jan Bontje 2002
(Eerder geplaatst in de OpSpraak nieuwsbrief nr. 47 zaterdag 16 februari 2002; hier enigszins gewijzigd
en uitgebreid.)